«Ελιξήριο» μακροζωίας ο ελληνικός καφές
Βασικό χαρακτηριστικό του καφέ, εκτός της καφεΐνης, είναι η ιδιαίτερα υψηλή περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικές ουσίες, οι οποίες ξεπερνούν σε αριθμό τα 1000 διαφορετικά είδη σε ένα φλιτζάνι καφέ. Οι κυριότερες αντιοξειδωτικές ουσίες του καφέ ανήκουν στην κατηγορία των πολυφαινολών. Ωστόσο, η ποικιλία, το καβούρδισμα των σπόρων και ο τρόπος παρασκευής του αφεψήματος είναι παράγοντες που επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την τελική συγκέντρωση του καφέ σε αντιοξειδωτικά. Φαίνεται ότι ο ελληνικός καφές, εξαιτίας του τρόπου παρασκευής του διαθέτει την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά. Τα αντιοξειδωτικά με τη σειρά τους σχετίζονται με μια πληθώρα ευεργετικών επιδράσεων στο σύνολο του καρδιαγγειακού συστήματος, ενώ σημαντικές μελέτες έδειξαν μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας.
Σύμφωνα με μία πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη στο περιοδικό Mayo Clinic Proceedings, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Τόκυο μελέτησαν σε 17568 άτομα την επίδραση της κατανάλωσης καφεΐνης στην ολική θνητότητα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα η μέτρια κατανάλωση καφεΐνης οδηγεί σε μείωση της ολικής θνητότητας. Πιο συγκεκριμένα, η κατανάλωση 100-199 mg καφεΐνης τη μέρα, ποσότητα η οποία αντιστοιχεί σε 1-2 φλιτζάνια καφέ, οδηγεί στη μέγιστη μείωση της θνητότητας (30%) από κάθε αιτία. Ακολουθεί η κατανάλωση ≥200 mg καφεΐνης/μέρα (>2 φλιτζάνια/μέρα) και η κατανάλωση 10-99 mg καφεΐνης/μέρα (≤1 φλιτζάνι/μέρα). Στην ομάδα αυτών που ελάμβαναν την μικρότερη ποσότητα καφείνης/καφέ (<10 mg καφεΐνης/μέρα) σημειώθηκε η μεγαλύτερη ολική θνητότητα. Παρόμοια αποτελέσματα προκύπτουν και κατά την ανάλυση των συμμετεχόντων με βάση παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου όπως είναι η παχυσαρκία, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση, ο διαβήτης και η έλλειψη σωματικής άσκησης.
Αξιοσημείωτο είναι το ενδιαφέρον που επικεντρώνεται στην σχέση της κατανάλωσης καφέ και του καρδιαγγειακού κινδύνου, κυρίως λόγω των μελετών που φαίνεται να συνδέουν την κατανάλωσή του με μικρή αύξηση της χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης καθώς και με βραχυπρόθεσμη αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Ωστόσο μελέτη που δημοσιεύθηκε πριν μερικά χρόνια στο πιο έγκριτο ιατρικό περιοδικό παγκοσμίως, στο New England Journal of Medicine, δείχνει πως παρά τη μικρή αύξηση στη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση που ακολουθεί εντός λίγων λεπτών έως ωρών μετά την κατανάλωση καφέ, σε μακροχρόνια βάση η συστηματική κατανάλωση καφέ (έως και 7 φορές/ ημέρα) μείωσε όχι μόνο την ολική θνησιμότητα (θνησιμότητα από κάθε αιτία) αλλά και τους θανάτους από νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου και τα αγγειακά εγγεφαλικά επεισόδια, πιστοποιώντας τα ευεργετικά αποτελέσματα της κατανάλωσης καφέ στην καρδιαγγειακή λειτουργία.
Στα πλαίσια της γνωστής μελέτης «Ικαρία», η οποία διεξήχθη από την Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Αθηνών υπό την οργάνωση και καθοδήγηση του καθηγητή Χριστόδουλου Στεφανάδη, μελετήθηκαν 673 μόνιμοι ηλικιωμένοι κάτοικοι της Ικαρίας. Οι κάτοικοι της Ικαρίας διακρίνονται παγκοσμίως για τη μακροβιότητα και την ευζωία τους, ενώ αξιοσημείωτη είναι η μειωμένη νοσηρότητα από καρδιαγγειακές αλλά και μη καρδιαγγειακές παθήσεις. Αξίζει να σημειωθεί, μάλιστα, πως στην Ευρώπη μόνο το 0,1% του πληθυσμού ξεπερνά τα 90 έτη, τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό στην Ικαρία αγγίζει το 1%. Καθώς οι πληθυσμοί των υπερηλίκων στην Ικαρία αποτελούν απομονωμένους αγροτικούς πληθυσμούς με ιδιαίτερες υγιεινοδιαιτητικές συνήθειες, η μελέτη των παραγόντων αυτών που σχετίζονται με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο εμφανίζει εξέχουσα σημασία. Από την ανάλυση του αναπληρωτή καθηγητή Γεράσιμου Σιάσου προέκυψε πως η χρόνια συστηματική κατανάλωση ελληνικού καφέ και μάλιστα σε ποσότητα μεγαλύτερη από 450 ml/μέρα έχει ευεργετική και προστατευτική επίδραση στην καρδιαγγειακή λειτουργία, ιδιότητα η οποία διατηρείται ακόμα και σε υπερτασικά άτομα.
Τέλος, το ερευνητικό ενδιαφέρον της Α’ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Αθηνών παραμένει ανεξάντλητο και συνεχίζει να διεξάγει πρωτοποριακές μελέτες στις οποίες πραγματοποιείται τόσο σύγκριση μεταξύ της επίδρασης του ελληνικού καφέ και του Nescafe στις ιδιότητες των αγγείων και την καρδιαγγειακή λειτουργία, όσο και προσπάθεια εξακρίβωσης και ποσοτικοποίησης της επίδρασης της καφεΐνης. Τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται να ανακοινωθούν σύντομα από τους καθηγητές Δημήτριο Τούσουλη και Γεράσιμο Σιάσο και τον επιστημονικό συνεργάτη Άγγελο Παπαμικρούλη.
Ο καφές έχει κατοχυρώσει τη θέση του στο θρόνο του πιο δημοφιλούς ροφήματος σε παγκόσμια κλίμακα, γεγονός που εξηγεί το εμφατικό ερευνητικό ενδιαφέρον το οποίο οδηγεί κάθε χρόνο σε πλήθος μελετών και δημοσιεύσεων. Η σχέση μεταξύ κατανάλωσης καφέ, αγγειακής λειτουργίας και καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας είναι συνάμα άρρηκτη αλλά και εν πολλοίς άγνωστη ακόμα. Νέες μελέτες αναμένεται να ρίξουν φως σε αυτό το ζωηρό ταγκό της ευωδιαστής τονωτικής απόλαυσης με το ευ ζην.
Γεράσιμος Σιάσος
Αναπληρωτής Καθηγητής, Α’ Καρδιολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Ιπποκράτειο ΓΝΑ
Brigham and Women’s Hospital, Harvard Medical School, Boston, MA.
